Dżinsowa kurtka, zachrypnięty głos, nieodłączny termos... Do tego wielka charyzma i wielkie serce, lata spędzone w więzieniu za wolną Polskę i chochla zupy w ręce ministra. Potoczny obraz Jacka Kuronia - polityka, wychowawcy, dysydenta, intelektualisty. Autora "Wiary i winy" szanowano, ceniono, często kochano - ale czytano umiarkowanie; słuchano z przejęciem, ale nie zawsze wystarczająco uważnie. "Kuroń. Przewodnik Krytyki Politycznej" pokazuje najsłynniejszego, obok Lecha Wałęsy, opozycjonistę PRL-u oczami kilku pokoleń - przyjaciół z jednej celi i towarzyszy wspólnych imprez, kolegów z rządu i współtwórców polskiej transformacji, wychowanków z epoki walterowców i młodych organizatorów kampanii do wyborów czerwcowych. Dlaczego najpierw budował komunizm, a potem z nim walczył? Czego szukał w marksistowskiej wierze i katolickiej "Więzi"? Dlaczego tak ostro krytykował tę samą Polskę, którą sam wcześnie budował? I wreszcie - jakiej Polski chciałby Jacek Kuroń dziś? Na te i inne pytania odpowiadają między innymi: Karol Modzelewski, Danuta Kuroń, Sławomir Sierakowski, Andrzej Leder, Seweryn Blumsztajn, Jerzy Osiatyński. [Wydaw. Krytyki Politycznej, 2014]

Wstęp ; Cz. I. Cele i założenia teoretyczne: 1. Formy intelektualnej refleksji nad polityką. Próba charakterystyki ; 2. Podziały społeczne a formy świadomości społecznej ; 3. Model ewolucji świadomości społecznej poprzez krytyczną dyskusję ideową ; 4. Natura realnego socjalizmu ; 5. Solidarność - jedna czy wiele? ; 6. Wytwory myśli politycznej. Próba metodologicznej charakterystyki ; Cz. II. Opozycyjna myśl społeczno-polityczna wobec realnego socjalizmu. Próba prezentacji: 1. Główne nurty opozycyjnej myśli społeczno-politycznej w latach 1945–1970: Od kontrolowanego pluralizmu do politycznego zniewolenia ; Myśl katolicko-pozytywistyczna ; Myśl rewizjonistyczna ; Myśl katolicko-niepodległościowa ; Między komunistycznym totalizmem a centralną polityczną biurokracją. Próba porównania ; 2. Główne problemy rozwoju opozycyjnej myśli społeczno-politycznej w latach 1970–1980 ; Dialog czy monolog? Kościół, lewica i prawica ; Czy realny socjalizm jest reformowalny? W poszukiwaniu programu działania ; Spory o organizacyjną formułę opozycji ; Wobec groźby sowieckiej interwencji ; Wobec narastającego kryzysu. Między oficjalną a opozycyjną sferą życia publicznego ; Wobec obrony praw pracowniczych ; Wobec groźby społecznego wybuchu ; 3. Podsumowanie ; Cz. III. Wokół Rzeczypospolitej Samorządnej: 1. Powstanie i rozwój „Solidarności”. Zarys sytuacji społeczno-politycznej ; 2. Wizja ustroju społecznego w postulatach ruchu strajkowego ; 3. Stadium rewindykacyjne ; 4. Stadium reformistyczno-gospodarcze: Dyskusja wokół Kierunków działania ; Wokół koncepcji samorządu pracowniczego ; Dyskusja programowa na posiedzeniach Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” ; Program Rzeczypospolitej Samorządnej ; 5. Stadium kooptacyjno-polityczne ; Lewicowo-samorządowa linia programowa ; Prawicowo-niepodległościowa linia programowa ; Wybory do rad narodowych w solidarnościowej myśli politycznej ; Wokół koncepcji Społecznej Rady Gospodarki Narodowej ; 6. Podsumowanie ; Cz. IV. Między kompromisem, ugodą a niepodległością: 1. W społecznym pacie. Zarys rozwoju sytuacji społeczno-politycznej, 1981-1986 ; 2. „Podziemne państwo” czy „podziemne społeczeństwo”? Kształtowanie się linii programowej Solidarności w latach 1981-1983 ; Spory o kształt podziemnej „Solidarności”. Próba typologii stanowisk ; Koncepcje programowe Ogólnopolskiego Komitetu Oporu ; Koncepcja „krótkiego skoku” ; Koncepcja „długiego marszu” ; Długi marsz „podziemnego społeczeństwa” ku… „podziemnemu państwu” ; Wielki skok po raz drugi. Propozycje programowe Zbigniewa Roma szewskiego ; Manifestacje jako nowe formy protestu ; Budowa „społeczeństwa podziemnego”. Linia programowa TKK ; 3. Orientacja centrowo-kompromisowa: w poszukiwaniu sposobów wyjścia ze społecznego impasu ; Wobec bojkotu wyborów do rad narodowych i Sejmu ; Wobec kryzysu gospodarczego i reformy gospodarki ; Filozofia porozumienia narodowego ; 4. Orientacja ugodowo-prawicowa: w poszukiwaniu formuły ugody: Propozycje programowe zespołów redakcyjnych „Głosu” i „Wiadomości” ; Propozycje programowe zespołu redakcyjnego „Polityki Polskiej” ; Propozycje programowe Grupy Publicystów Politycznych ; 5. Orientacja radykalno-niepodległościowa: w poszukiwaniu sposobów obalenia komunizmu: O Rzeczpospolitą Solidarną ; Ruch Społeczny „Wolność – Sprawiedliwość - Niepodległość” ; Ruch Polityczny „Wyzwolenie” ; O niepodległą Rzeczpospolitą liberalną ; Orientacja niepodległościowo-radykalna w ogniwach „Solidarności” ; 6. Podsumowanie ; Cz. V. W kierunku kompromisu: 1. Droga do Okrągłego Stołu. Zarys rozwoju sytuacji społeczno-politycznej, 1986–1989 ; 2. Solidarność wobec kompromisu ; Dyskusje wokół linii programowej Związku ; Krajobraz po bitwie Jacka Kuronia ; Rozdroża Solidarności według Zbigniewa Romaszewskiego ; W oczekiwaniu na drugi Sierpień. Publicystyka polityczna „Wiadomości” ; W obronie związkowego legalizmu. Koncepcje programowe Grupy Roboczej Komisji Krajowej ; Krajobraz przed bitwą Leszka Moczulskiego ; Podsumowanie. Dygresja metodologiczna ; 3. Kompromis przy Okrągłym Stole ; Przygotowania do kompromisu przy Okrągłym Stole w myśli politycznej orientacji centrowo-kompromisowej ; Przygotowania do ugody przy Okrągłym Stole w myśli politycznej orientacji radykalno-niepodległościowej ; Negocjacje przy Okrągłym Stole w myśli politycznej orientacji centrowo-kompromisowej ; Negocjacje przy Okrągłym Stole w myśli politycznej orientacji radykalno-niepodległościowej ; 4. Kontraktowe wybory w opozycyjnej myśli politycznej ; Kontraktowe wybory w myśli politycznej orientacji centrowo-kompromisowej ; Kontraktowe wybory w myśli politycznej orientacji radykalno-niepodległościowej ; Wynik kontraktowych wyborów w solidarnościowej myśli politycznej ; 5. Podsumowanie ; Epilog. O losach solidarnościowego dziedzictwa ideowego słów kilka.

WIARA I WINA: Dzieciństwo ; Pierwszy wybór ; W ZMP ; Walterowcy ; Trzęsienie ziemi 1954-56 ; Październik 1956 ; Harcerstwo ; Próba opozycji ; Więzienie ; Komandosi ; Wielkie przewartościowanie - filozofia działania ; Lewica - prawica. Bóg ; GWIEZDNY CZAS ; MOJA ZUPA ; SPOKO! CZYLI KWADRATURA KOŁA.

I. Międzyepoka: Więzienie, Uwolnienie, Stare i nowe kontakty, Próby aktywności, Spraw konstytucji, czyli otwarty sprzeciw ; II. Komitet Obrony Robotników: Solidarność z robotnikami, KOR, Myśl polityczna - droga do wyzwolenia, Komisja czy Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela?, Co dalej?, Próba represji, Areszt i śledztwo ; III. Samoorganizacja i samoobrona: KSS "KOR", Krzepnięcie ruchu, Początki niezależnego Ruchu Robotniczego, Wachlarz pism i środowisk. Apele o społeczną samoorganizację, Władza wobec KOR-u ; IV. Budowanie niezależności: Polski papież, Diagnoza kryzysu i wizja ruchu, Ideolog demokratycznej lewicy, problemy z PPS, czyli gra agenta "Maksa", Bojówki, W perspektywie społecznego buntu, Kościół, Papież, KOR, dialog, Zręby polityki zagranicznej ; V. Przedwiośnie rewolucji: Geografia polityczna opozycji, Manifestacje, Bojkot wyborów, Wywołać ruch masowy, Niezależny ruch robotniczy ; VI. Lato 1980, czyli wolne Związki Zawodowe niezależne od partii: Gorący lipiec, Nim nadszedł Sierpień, Gorący Sierpień, Aresztowania, Droga do porozumień sierpniowych.

System komunistyczny nie musiał upaść. Czy pojawienie się kryzysu po okresie długotrwałej poprawy warunków życia mogło doprowadzić do rewolucji roku 1980? Marcin Zaremba uzupełnia i dokonuje rewizji stanu wiedzy na temat genezy rewolucji Solidarności. Jego książka objaśnia przełomowe wydarzenia w najnowszej historii Polski. Jest także fascynującą podróżą odkrywającą mechanizmy funkcjonowania PRL-owskiego społeczeństwa. Jak na nastroje społeczne wpływała zachodnia muzyka czy prasa dostępna w czasach gierkowskiego otwarcia na świat? W jaki sposób wcześniejsze bunty i zrywy kształtowały pamięć zbiorową Polaków? W rozważaniach Marcina Zaremby mitologizowane czasy gierkowskie stają się tytułowym „wielkim rozczarowaniem”, kiedy „okazało się, że «bigos» się skończył, kolejki pod sklepami wydłużyły jak nigdy dotąd, a w głowach pozostała myśl, że może być lepiej”. [Znak Horyzont, 2023]