Piąte wydanie znanego i cenionego podręcznika akademickiego zostało gruntownie zmienione. Zaktualizowano jego treść oraz dodano nowe rozdziały uwzględniające najnowsze zdobycze wiedzy o żywności i żywieniu człowieka. W tomie 1 przedstawiono podstawowe wiadomości dotyczące m. in. rozwoju chemii żywności, budowy głównych surowców żywnościowych, a także szeroko pojętych funkcji, jakie w niej pełnią składniki mineralne, woda, barwniki, substancje zapachowe, polifenole, glikozydy, alkaloidy oraz różne dodatki do żywności.

1. Zakres i rola chemii żywności ; 2. Budowa surowców i produktów żywnościowych ; 3. Rola wody w żywności ; 4. Składniki mineralne ; 5. Sacharydy - występowanie i znaczenie ; 6. Lipidy ; 7. Białka ; 8. Niebiałkowe związki azotowe ; 9. Interakcje składników żywności ; 10. Naturalne barwniki roślinnych surowców żywnościowych ; 11. Substancje zapachowe i smakowe w żywności ; 12. Składniki i reakcje wpływające na reologiczne cechy żywności.

1. Witaminy ; 2. Rodniki, utleniacze i przeciwutleniacze ; 3. Nieodżywcze substancje prozdrowotne pochodzenia roślinnego ; 4. Alergeny w żywności ; 5. Mutagenne i rakotwórcze składniki żywności ; 6. Toksyny surowców żywnościowych ; 7. Dodatki do żywności ; 8. Suplementy diety ; 9. Analiza żywności ; 10. Zasady zapewniania bezpieczeństwa żywności.

SPIS TREŚCI: 1. WITAMINY 1.1. Charakterystyka ogólna i podział 1.2. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 1.2.1. Witamina A 1.2.2. Witamina D 1.2.3. Witamina E 1.2.4. Witamina K 1.3. Witaminy rozpuszczalne w wodzie 1.3.1. Tiamina (witamina B1) 1.3.2. Ryboflawina (witamina B2) 1.3.3. Kwas nikotynowy i jego amid (witamina PP) 1.3.4. Kwas pantotenowy (witamina B5) 1.3.5. Pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina (witamina B6) 1.3.6. Kwas foliowy 1.3.7. Cyjanokobalamina (witamina B12) 1.3.8. Biotyna (witamina H) 1.3.9. Kwas L-askorbinowy (witamina C) 1.3.10. mio-lnozytol i cholina 1.3.11. Witamina P (bioflawonoidy). 2. TŁUSZCZ MLECZNY: STRUKTURA, SKŁAD l WŁAŚCIWOŚCI PROZDROWOTNE 2.1. Wstęp 2.1.1. O podstawowych zaletach masła w skrócie 2.1.2. O historii masła w skrócie 2.1.3. Kontrowersje dotyczące jakości zdrowotnej masła 2.1.4. Sprzeczne interesy przemysłu tłuszczowego i przemysłu mleczarskiego 2.2. Wybrane zarządzania i przepisy prawne odnoszące się do masła 2.3. Struktura fizyczna i skład chemiczny masła 2.3.1. Struktura fizyczna masła 2.3.2. Ogólny skład chemiczny tłuszczu mlecznego 2.4. Naturalne składniki tłuszczu mlecznego 2.4.1. Kwasy tłuszczowe tłuszczu mlecznego 2.4.2. Triacyloglicerole tłuszczu mlecznego 2.4.3. Tokoferole w tłuszczu mlecznym 2.4.4. Substancje nieulegające zmydleniu w tłuszczu mlecznym 2.4.5. Substancje lotne tworzące naturalny aromat masła 2.5. Wpływ procesów technologicznych na właściwości funkcjonalne masła 2.5.1. Zarys technologii produkcji masła 2.5.2. Właściwości funkcjonalne oraz zastosowanie tłuszczu mlecznego i masła Piśmiennictwo 3. ALERGENY ŻYWNOŚCI 3.1. Wprowadzenie 3.2. Podstawowe określenia stosowane w immunologii i alergologii 3.3. Nomenklatura alergenów 3.4. Przyczyny powstawania alergii 3.4.1. Atopia 3.4.2. Ekspozycja na alergeny 3.4.3. Czynniki środowiskowe 3.5. Mechanizm reakcji alergicznej na pokarmy 3.6. Podstawowe alergeny pokarmowe 3.6.1. Alergeny mleka krowiego 3.6.2. Alergeny jaja 3.6.3. Alergeny ryb 3.6.4. Alergeny skorupiaków 3.6.5. Alergeny orzechów 3.6.6. Alergeny orzechów ziemnych (Arachis hypogaea) 3.6.7. Alergeny soi (Glycine max) 3.6.8. Alergeny pszenicy 3.7. Inne surowce roślinne będące źródłem alergenów pokarmowych powszechnych w Polsce 3.7.1. Ziemniak (Solarium tuberosum) 3. 7. 2. Pomidor (Lycopericon esculentum) 3. 7. 3. Seler (Apium graveolens) 3. 7. 4. Marchew (Daucus carota) 3. 7. 5. Truskawka (Fregaria ananassa) 3.8. Substancje dodawane do żywności 3.8.1. Wpływ dodatków do żywności na organizm 3.8.2. Substancje konserwujące 3.8.3. Substancje słodzące 3.8.4. Barwniki 3.8.5. Substancje poprawiające smak 3.9. Wpływ procesów technologicznych na zmiany alergenności produktów spożywczych na przykładzie mleka krowiego 3.9.1. Rodzaje procesów zmniejszających alergenność białek mleka 3.9.2. Wpływ procesów termicznych na immunoreaktywne właściwości białek mleka krowiego 3.9.3. Modyfikacje chemiczne białek mleka 3.9.4. Modyfikacje białek mleka w wyniku fermentacji mlekowej 3.9.5. Modyfikacje enzymatyczne białek serwatkowych mleka krowiego 3.9.6. Zastosowanie promieniowania gamma 3.10. Reakcje krzyżowe alergenów Piśmiennictwo 4. MUTAGENNE, RAKOTWÓRCZE l PRZECIWRAKOTWÓRCZE SKŁADNIKI ŻYWNOŚCI 4.1. Wprowadzenie 4.2. Udział substancji mutagennych i rakotwórczych w procesie kancerogenezy 4.3. Aktywacja metaboliczna i tworzenie adduktów z DNA 4.4. Ocena mutagenności i rakotwórczości substancji 4.5. Związki mutagenne w żywności 4.5.1. Wstęp 4.5.2. Mikotoksyny 4.5.3. Nitrozoaminy 4.5.4. Mutageny w żywności poddanej obróbce termicznej 4.5.5. Mutageny w używkach 4.6. Inne czynniki ryzyka 4.7. Substancje ochronne 4.7.1. Wstęp 4.7.2. Substancje o działaniu przeciwrakotwórczym 4.7.3. Chemioprofilaktyka nowotworów 4.8. Podsumowanie Piśmiennictwo 5. SKAŻENIA ŻYWNOŚCI 5.1. Prawna ochrona zdrowia konsumenta 5.2. Rodzaje, stopień i ekologiczne przyczyny skażenia żywności 5.3. Aspekty toksykologiczne 5.3.1. Toksykologia żywności - cel i przedmiot badań 5.3.2. Toksyczne właściwości zanieczyszczeń żywności 5.3.3. Ocena toksykologiczna związków chemicznych 5.3.4. Substancje obce w organizmie 5.4. Zanieczyszczenie żywności metalami 5.4.1. Źródła zanieczyszczenia 5.4.2. Toksyczne działante metali 5.4.3. Zawartość metali w surowcach żywnościowych 5.4.4. Pobranie metali z żywnością 5.5. Mikotoksyny 5.5.1. Skażenie żywności i pasz mikotoksynami 5.5.2. Działanie toksyczne mikotoksyn 5.5.3. Sposoby zapobiegania powstawaniu, usuwanie lub inaktywacja niektórych mikrotoksyn z paszy i żywności 5.5.4. Metody oznaczania mikotoksyn 5.6. Pestycydy 5.6.1. Klasyfikacja pestycydów 5.6.2. Toksyczne właściwości wybranych pestycydów 5.7. Polichlorobifenyle 5.8. Dioksyny 5.8.1. Chemiczne właściwości dioksyn 5.8.2. Występowanie 5.8.3. Toksyczne właściwości dioksyn 5.8.4. Ocena toksyczności dioksyn 5.9. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne 5.10. Azotany(V) i azotany(lll) 5.10.1. Źródła azotanów(V) i azotanów(lll) w żywności 5.10.2. Działanie toksyczne azotanów(V) i azotanów(lll) 5.10.3. Pobranie azotanów(V) i azotanów(lll) z żywnością 5.11. Radionuklidy 5.11.1. Źródła i kumulacja radionuklidów w żywności 5.11.2. Skutki biologiczne działania radionuklidów 5.12. Możliwości technologiczne zmniejszenia skażenia żywności Piśmiennictwo 6. ROLA SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI W ŻYWIENIU CZŁOWIEKA 6.1. Potrzeby człowieka w zakresie żywienia 6.2. Wartość biologiczna białka 6.2.1. Rola aminokwasów w organizmie 6.2.2. Przemiany białek w organizmie 6.2.3. Zapotrzebowanie na białko 6.2.4. Wartość odżywcza białka 6.3. Wartość biologiczna lipidów 6.3.1. Rola lipidów pożywienia 6.3.2. Przemiany lipidów w organizmie 6.3.3. Rola niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych 6.3.4. Cholesterol i jego rola w organizmie 6.3.5. Zapotrzebowanie człowieka na lipidy 6.4. Wartość biologiczna sacharydów 6.4.1. Rola sacharydów w organizmie 6.4.2. Przemiany sacharydów w organizmie 6.4.3. Rola błonnika 6.4.4. Zapotrzebowanie na sacharydy 6.5. Wartość biologiczna witamin 6.5.1. Rola witamin 6.5.2. Czynniki wpływające na przyswajalność witamin 6.5.3. Rola witamin w profilaktyce chorób cywilizacyjnych 6.6. Składniki mineralne i równowaga kwasowo-zasadowa 6.6.1. Rola składników mineralnych w organizmie 6.6.2. Czynniki wpływające na przyswajalność składników mineralnych 6.6.3. Równowaga kwasowo-zasadowa organizmu 6.7. Woda i gospodarka wodą w organizmie 6.8. Normy żywienia i zasady prawidłowego odżywiania 6.9. Rola składników żywności w profilaktyce chorób cywilizacyjnych 6.9.1. Wprowadzenie 6.9.2. Otyłość 6.9.3. Miażdżyca 6.9.4. Nadciśnienie tętnicze krwi 6.9.5. Osteoporoza 6.9.6. Anoreksja i bulimia 6.9.7. Żywność funkcjonalna w prewencji chorób Piśmiennictwo 7. INTERAKCJE SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI 7.1. Wprowadzenie 7.2. Struktury składników żywności i interakcje fizyczne 7.3. Czynniki wpływające na chemiczne i biochemiczne interakcje składników 7.4. Interakcje wpływające na barwę żywności 7.4.1. Zmiany barwników mięsa i ryb 7.4.2. Zmiany naturalnych barwników owoców i warzyw 7.4.3. Brunatnienie nieenzymatyczne 7.4.4. Ciemnienie enzymatyczne 7.5. Interakcje wpływające na zapach żywności 7.5.1. Interakcje związków zapachowych z głównymi składnikami żywności 7.5.2. Reakcje hydrolizy 7.5.3. Utlenianie 7.5.4. Procesy pirolityczne 7.6. Interakcje wpływające na teksturę i reologiczne właściwości żywności 7.6.1. Wprowadzenie 7.6.2. Interakcje wywołujące stężenie pośmiertne i kruszenie mięsa 7.6.3. Denaturacja białek w mrożonej żywności 7.6.4. Interakcje w żelach i jadalnych foliach 7.6.5. Reakcje sieciowania w cieście 7.7. Interakcje zmieniające biologiczną wartość żywności 7.7.1. Zmiany strawności białek 7.7.2. Straty aminokwasów 7.8. Powstawanie związków toksycznych Piśmiennictwo 8. ROLA ANALITYKI CHEMICZNEJ W ZAPEWNIANIU POŻĄDANEJ JAKOŚCI ŻYWNOŚCI 8.1. Wprowadzenie 8.2. Rola analityki w zapewnianiu jakości surowców i w jej ocenie 8.3. Analityka chemiczna w interesie konsumenta 8.4. Chemiczne metody badania produktów żywnościowych 8.4.1. Wprowadzenie 8.4.2. Miareczkowanie 8.4.3. Miareczkowanie potencjometryczne 8.4.4. Metody kolorymetryczne i spektrofotometryczne 8.4.5. Metody chromatograficzne 8.5. Nadzór nad jakością i bezpieczeństwem żywności 8.6. Granice wykrywalności oznaczanych składników w różnych surowcach i produktach żywnościowych.

SPIS TREŚCI: 1. SACHARYDY W ŻYWNOŚCI ľ BUDOWA I PRZEKSZTAŁCENIA 1.1. Wprowadzenie 1.2. Klasyfikacja monosacharydów 1.3. Występowanie sacharydów i ich ważniejsze zastosowania 1.4. Budowa monosacharydów 1.5. Budowa disacharydów i oligosacharydów 1.6. Budowa polisacharydów 1.7. Budowa skrobi 1.8. Chiralność sacharydów i polisacharydów 1.9. Reaktywność sacharydów prostych 1.9.1.Reaktywność wynikająca z hydroksyaldehydowego i hydroksyketonowego charakteru sacharydów 1.9.2. Reakcje specyficzne dla sacharydów 1.10. Cyklodekstryny 1.11. Właściwości fizyczne i chemiczne polisacharydów 1.11.1. Uwagi ogólne 1.11.2. Skrobia 2. WŁAŚCIWOŚCI FUNKCJONALNE SACHARYDÓW 2.1. Smak 2.1.1. Mechanizm odczuwania smaku 2.1.2. Słodkość 2.2. Aromaty pochodzenia sacharydowego 2.3. Barwniki pochodzenia sacharydowego 2.4. Właściwości teksturotwórcze sacharydów 2.5. Substancje balastowe, skrobia oporna i prebiotyki 2.6. Mikrokapsułkowanie 3. LIPIDY 3.1. Wprowadzenie 3.2. Definicja i klasyfikacja lipidów 3.3. Kwasy tłuszczowe 3.3.1. Nomenklatura kwasów tłuszczowych 3.3.2. Charakterystyka ogólna kwasów tłuszczowych 3.3.3. Kwasy tłuszczowe nasycone 3.3.4. Kwasy tłuszczowe monoenowe 3.3.5. Kwasy tłuszczowe polienowe 3.3.6. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) 3.4. Acyloglicerole 3.4.1. Charakterystyka ogólna 3.4.2. Nomenklatura i stereochemia 3.4.3. Skład i struktura naturalnych triacylogliceroli 3.4.4. Mono- i diacyloglicerole 3.5. Eterowe analogi acylogliceroli 3.6. Acylowe pochodne innych alkoholi niż glicerol ľ woski 3.7. Glikoglicerolipidy. Glikozylodiacyloglicerole 3.8. Glicerofosfolipidy 3.9. Sfingolipidy 3.10. Sulfolipidy i inne lipidowe związki siarkowe 3.11. Alkohole lipidowe 3.11.1. Charakterystyka ogólna 3.11.2. Wyższe alkohole tłuszczowe 3.11.3. Sterole 3.11.4. Alkohole triterpenowe 3.11.5. Karotenole i inne alkohole 3.12. Węglowodory 3.13. Lipochromy ľ substancje barwne tłuszczów 3.14. Reakcje chemiczne kwasów tłuszczowych i acylogliceroli 3.14.1. Charakterystyka ogólna 3.14.2. Reakcje chemiczne grupy karboksylowej i estrowej 3.14.3. Reakcje w łańcuchu węglowodorowym 3.14.4. Reakcje termiczne i oksydatywnotermiczne 3.14.5. Przemiany tłuszczów w procesie głębokiego smażenia 3.15. Podstawowe problemy analizy lipidów 3.15.1. Wprowadzenie 3.15.2. Ekstrakcja lipidów z tkanek 3.15.3. Skład kwasów tłuszczowych 3.15.4. Analiza prostych i złożonych lipidów 3.15.5. Analiza strukturalna lipidów metodą enzymatyczną 4. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA TŁUSZCZÓW JADALNYCH 4.1. Pochodzenie, otrzymywanie i skład ogólny tłuszczów 4.2. Podział tłuszczów naturalnych 4.3. Skład kwasów tłuszczowych naturalnych tłuszczów 4.4. Polimorfizm i struktura krystaliczna 4.5. Funkcjonalne właściwości tłuszczów 4.6. Tłuszcze przetworzone i produkty tłuszczowe 4.6.1. Wprowadzenie 4.6.2. Tłuszcze modyfikowane 4.6.3. Szorteningi 4.6.4. Tłuszcze smażalnicze 4.6.5. Tłuszcze piekarskie 4.6.6. Tłuszcze (lipidy) strukturyzowane 4.6.7. Tłuszcze cukiernicze do polew. Masło kakaowe i jego alternatywy 4.6.8. Emulsje tłuszczowe 4.7. Aspekty żywieniowe tłuszczów 5. BIAŁKA ľ BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI 5.1. Struktura białek 5.1.1. Wprowadzenie 5.1.2. Struktura pierwszorzędowa 5.1.3. Konformacja 5.1.4. Struktura czwartorzędowa 5.2. Denaturacja białek 5.3. Funkcjonalne właściwości białek 5.3.1. Wprowadzenie 5.3.2. Rozpuszczalność 5.3.3. Utrzymywanie wody 5.3.4. Żelowanie 5.3.5. Emulgowanie lipidów 5.3.6. Tworzenie piany 5.4. Przemiany białek w czasie przechowywania i przetwarzania żywności 5.4.1. Zmiany zachodzące wskutek ogrzewania 5.4.2. Zmiany wskutek utleniania i działania promieniowania 5.4.3. Reakcje białek w środowisku zasadowym 5.5. Enzymatyczne i chemiczne modyfikowanie białek 5.5.1. Hydroliza 5.5.2. Wytwarzanie plastein 5.5.3. Reakcje katalizowane transglutaminazą 5.5.4. Alkilowanie 5.5.5. Reakcje z polisachararydami 5.5.6. Acylowanie grup nukleofilowych w białkach 5.5.7. Reakcje z fosforami Piśmiennictwo 6. CHARAKTERYSTYKA BIAŁEK GŁÓWNYCH SUROWCÓW ŻYWNOŚCIOWYCH 6.1. Białka mięśniowe 6.1.1. Występowanie i skład aminokwasowy 6.1.2. Białka cieczy międzykomórkowej i sarkoplazmy 6.1.3. Białka frakcji miofibrylarnej 6.1.4. Białka stromy 6.2. Białka mleka 6.2.1. Wprowadzenie 6.2.2. Kazeiny 6.2.3. Białka serwatki 6.2.4. Enzymatyczne i funkcjonalne właściwości białek mleka 6.3. Białka jaja 6.3.1. Charakterystyka ogólna 6.3.2. Białka części białkowej jaja 6.3.3 Białka żółtka jaja 6.3.4. Funkcjonalne właściwości białek jaja 6.4. Białka nasion zbóż 6.4.1. Podział i charakterystyka 6.4.2. Gluten 6.5. Białka nasion roślin oleistych i strączkowych 6.5.1. Białka soi 6.5.2. Białka nasion innych roślin 6.5.3. Biologiczna wartość białek 6.6. Białka organizmów jednokomórkowych 6.6.1. Wprowadzenie 6.6.2. Organizmy wykorzystywane do wytwarzania biomasy 6.6.3. Właściwości biomasy jednokomórkowców 6.6.4. Przetwarzanie biomasy jednokomórkowców do celów paszowych i żywnościowych 6.6.5. Enzymy pochodzenia mikrobiologicznego 6.7. Inne białka żywności 6.7.1. Wprowadzenie 6.7.2. Białka wiążące metale 6.7.3. Białka słodkie Piśmiennictwo 7. METODY OZNACZANIA I BADANIA BIAŁEK W ŻYWNOŚCI 7.1. Wprowadzenie 7.2. Oddzielanie niebiałkowych związków azotowych 7.3. Frakcjonowanie białek 7.4. Chromatograficzne rozdzielanie białek 7.5. Zastosowanie chromatografii podziałowej do identyfikacji i oznaczania aminokwasów 7.6. Badanie białek metodami elektroforetycznymi 7.7. Badanie składu aminokwasowego białek 7.8. Oznaczanie zawartości białek 7.8.1. Metoda Kjeldahla 7.8.2. Wykorzystanie absorpcji w nadfiolecie 7.8.3. Metoda biuretowa 7.8.4. Metoda Lowryĺego 7.8.5. Oznaczenia polegające na reakcji z barwnikami 7.8.6. Metody immunometryczne Piśmiennictwo 8. NIEBIAŁKOWE ZWIĄZKI AZOTOWE 8.1. Wprowadzenie 8.2. Aminokwasy i peptydy 8.2.1. Właściwości 8.2.2. Występowanie w artykułach żywnościowych 8.2.3. Zmiany w czasie przechowywania i przetwarzania żywności 8.3. Aminy i ich pochodne 8.3.1. Występowanie i wpływ na jakość żywności 8.3.2. Lotne aminy 8.3.3. Histamina i alifatyczne poliaminy 8.3.4. N-Nitrozoaminy 8.3.5. Heterocykliczne aminy aromatyczne 8.3.6. Peptydy biologicznie czynne 8.4. Kwasy nukleinowe i nukleotydy Piśmiennictwo

1. Zakres, rozwój i znaczenie chemii żywności; 2. Budowa i skład chemiczny żywności; 3. Woda jako składnik żywności; 4. Składniki mineralne; 5. Dodatki do żywności; 6. Barwniki; 7. Substancje zapachowe; 8. Polifenole, glukozynolany i inne związki prozdrowotne i antyżywieniowe.

1. Sacharydy w żywności - budowa i przekształcenia; 2. Właściwości funkcjonalne sacharydów; 3. Lipidy; 4. Charakterystyka ogólna tłuszczów jadalnych; 5. Białka - budowa i właściwości; 6. Charakterystyka białek głównych surowców żywnościowych; 7. Metody oznaczania i badania białek w żywności; 8. Niebiałkowe związki azotowe.

1. Witaminy; 2. Tłuszcz mleczny: struktura, skład i właściwości prozdrowotne; 3. Alergeny w żywności; 4. Mutagenne, rakotwórcze i przeciwrakotwórcze składniki żywności; 5. Skażenia żywności; 6. Rola składników żywności w żywieniu człowieka; 7. Interakcje składników żywności; 8. Rola analityki chemicznej w zapewnianiu pożądanej jakości żywności.