Książka Józefa Olejniczaka należy do gatunku czy nurtu Miłoszologii polskiej - czegoś prawie takiego, jak los polski, mentalność polska, dziejowość polska - czyli pewnego obszaru myśli, w którym badacz, posługując się metodami swojej dyscypliny, np. literaturoznawstwa, szuka nieprostych odpowiedzi na pytania, których nie można nie zadać. A nie można nie zadać pytań o krzyżowanie się Miłoszowej literatury z najbardziej zasadniczymi kwestiami storicismo Polacco, czyli tego, jak my, zbiorowość znad Wisły, wielokrotnie przekorzeniana, wynaradawiana, o kresowych tradycjach, mesjanistycznych tęsknotach, nabolałej pamięci, toksycznej polityce, ambiwalentnej religijności, sakralizowanym (i wyklinanym) języku, przechorowanym kulcie wieszczów itd., myślimy własną historię jako autobiografię. Ten pomysł książki Józefa Olejniczaka, to otwarcie - świetne. Chodzi o autobiografię jako figurę rozumienia (za de Manem) i możliwość przedstawienia (mimesis) historii, która inaczej przedstawić się literacko nie daje, gdyż cały "zły wiek XX" jest nie do ogarnięcia w dziedziczonych gatunkach, gdyż się w nich utrwaliły XIX-wieczne światopoglądy, a też gdy mniej więcej od połowy XX wieku w literaturze dokonuje się wielki proces wymiany treści i kredytów zaufania między fikcją fabularną (powieścią) a autobiografią, pamiętnikiem, dziennikiem, esejem. A też rodzaj świadectwa jest inny. Wobec rzeczywistości "ukradzionej" przez totalitarne systemy, zakazy, cenzury, w stu odmianach nieprzedstawienia, sposób prezentacji ujawnić ma nie fakty, ale "fakturowanie" rzeczywistości, jej przeżycie, szorstkość materiału, urok i grozę konkretu, traumę, psychologię pamięci i odmiany wyparcia, polityczne i obyczajowe tło zachowań, genezy konfliktów - tego nie da się zrobić bez bardzo wyrafinowanych środków literatury, która, wyrzucana drzwiami fikcji, wraca oknem autobiografii.

I. Dzieła ludzkie mają tę właściwość, że ukończone, zamykają się w sobie, odcinają od natury, stabilizują się na własnej zasadzie: Jerzy Jarzębski, Schulz pośród rzeczy ; Tomasz Bocheński, Rzecz o warstwach u Schulza ; Andrzej Zieniewicz, Między mitem a fetyszem. Schulz jako dawca stylu prozy współczesnej ; Filip Mazurkiewicz, Przed Schulzem, czyli przeciw mitologom ; II. Istotą rzeczywistości jest sens. Co nie ma sensu, nie jest dla nas rzeczywiste: Piotr Śliwiński, Wizja plus równanie ; Aleksander Lindskog, Subwersja seksualności. Komentarz o różnicy seksualnej i męskości u Brunona Schulza w kontekście nowoczesnej heteroseksualności ; Barbara Sienkiewicz, Schulzowskie tęsknoty i abominacje. W stronę diagnozy rozpadu ograniczonej wspólnoty (w tomie Sklepy cynamonowe) ; Paweł Tomczok, Ojciec, brat i nauczyciel prac ręcznych ; III. Nie dowiedzieliśmy się nigdy bliższych szczegółów tej przygody: Paweł Próchniak, Ptasia materia(przyczynek do lektury Nocy wielkiego sezonu) ; Agnieszka Dauksza, Bruno Schulz i trop bezsilności ; Ewa Graczyk, Oddechy pustyni. Od Schulzowskiego Doda do rodziny Makowerów ; Adam Lipszyc, Zamurowani: Schulz, Lipski, Hering ; IV. Spacery sceptyka przez rumowiska kultury. Jak daleko i szeroko okiem sięgnąć - wszędzie gruz i miał ; Tomasz Wójcik, Słowa poetów, cienie poetów. Bruno Schulz - Tadeusz Różewicz ; Wojciech Śmieja, Medytacja o "psiej jakości" w dziele Brunona Schulza ; Krystian Korytko, Somnambulicy, kuglarze, demiurdzy... Gruber czyta Schulza ; Wiera Meniok, Egzotyczne / zdegradowane ptaki u Brunona Schulza i Jurija Andruchowycza: dyskurs tekstu-przyjemności ; Józef Olejniczak, Ojcowie i synowie 0 Schulz i Myśliwski ; V. Są treści niejako dla nas przeznaczone, przygotowane, czekające na nas na samym wstępie życia: Wojciech Ligęza, Tęsknota za istotnością. Wokół opowiadania Brunona Schulza Jesień ; Ireneusz Piekarski, Księga wyjścia. Przyczynek do opisu dwóch Schulzowskich ekslibrisów i jednego rysunku ; Jerzy Kandziora, O archiwum schulzowskim Jerzego Ficowskiego ; Stanisław Rosiek, Schulz - artysta poza czasem ; Konrad Kopel, Rebyt ; Jan Bończa-Szabłowski, Z Schulzem w "Republice Marzeń".

Józef Olejniczak czyta Gombrowicza za pośrednictwem kategorii podmiotowości – próbuje rozszyfrować tajemnice pisarskiego „ja”. Służy temu i opowieść o biografii, i analiza form autobiograficzności w jego dziele. Pasjonującą narracją o życiu i twórczości Gombrowicza kieruje porządek biografii, w którą Gombrowicz wpisywał swoje „ślady obecności”. Towarzyszymy jednemu z najważniejszych polskich twórców najpierw w okresie dzieciństwa, młodości i dochodzenia do literackiego debiutu w międzywojennej Warszawie, później podczas wyjazdu i emigracji w Argentynie, a następnie po powrocie do Europy – aż do śmierci we Francji. Opowieść o biografii przenika się z analizami dzieł, co sprawia, że obydwa te wątki – egzystencja i literatura – nie mogą tu bez siebie istnieć. PROJEKT: EGZYSTENCJA I LITERATURA Seria poświęcona jest wybitnym polskim pisarzom – ich twórczości ujmowanej przez nich samych i interpretowanej przez krytyków jako projekt egzystencjalny, jako próba ustanowienia i zapisania siebie i swojego sposobu odczytywania sensów rzeczywistości, indywidualnego oglądu różnych jej sfer – społecznej, politycznej, etycznej, kulturowej, metafizycznej. Istotnymi kategoriami wyjaśniającymi pisarskie dzieło są w tym przypadku biografia, tożsamość oraz kształtujące je szeroko rozumiane doświadczenie: cielesne i zmysłowe, psychiczne i społeczne, historyczne i polityczne, etniczne i estetyczne, religijne i duchowe... [Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2021]

Małgorzata Mańka-Szulik, Introdukcja ; Wywiad z Ritą Gombrowicz ; I. Cóż, obrońcy kultury polskiej?: Janusz Margański, Cóż po Gombrowiczu? ; Jerzy Jarzębski, Śmiech Gombrowicza dzisiaj ; Marian Bielecki, Interpretacja zakazana, czyli o tym, jak poeta "dobrej"zmiany" Gombrowicza czytał ; Andrzej Zieniewicz, Gombrowicz bez fikcji. "Trans-Atlantyk" jako reportaż (i jako powieść produkcyjna) ; Aleksander Fiut, "Pokrój", czyli Gombrowicz plus ; Łukasz Garbal, "... patriotą był". Gombrowicz wobec Polski ; Piotr Sadzik, Czy Witold Gombrowicz był pisarzem żydowskim? ; II. Literatura i piskorz póty żyją, póki się wymykają: Ewa Graczyk, Pan Jowialski musi odejść! Mały sarmatyzm w akcji ; Filip Mazurkiewicz, Witold Gombrowicz i Henryk Sienkiewicz, czyli nędza interseksualności ; Józef Olejniczak, W rzeczy samej byliśmy spiskowcami ; Anna Spólna, Mickiewicz jako argument. Wykorzystywanie figury wieszcza w "Dzienniku,", "Wspomnieniach polskich" i "Testamencie". "Rozmowach z Dominikiem de Roux" Witolda Gombrowicza ; Krysrian Korytko, Gombrowicz poprawia... Cieplińskiego ; Wojciech Śmieja, Wilk w sferze Gombrowicza. "Dziennik" Witolda Gombrowicza w "Dzienniku Północnym" Mariusza Wilka ; Piotr Millati, :Dziennik psotnego chłopca" - nie tylko dziecięca lektura Witolda Gombrowicza.

III. "...jestem cyrk, liryzm, poezja, groza, walka, zabawa... ; Tomasz Bocheński, Pan nad improwizacją ; Tomasz Kunz, Leon-idiota, czyli (jeszcze raz) o głupim Gombrowiczu ; Paweł Próchnik, Przeciw poetom (glosy) ; Aleksandra Naróg, Wstręt w "Pamiętniku Stefana Czarnieckiego" Witolda Gombrowicza ; Justyna Pachla, Imię nieprzemilczane "Iwona, księżniczka Burgunda" Witolda Gombrowicza ; IV. "...uczynić z Gombrowicza postać - jak Hamlet, albo don Kiszot - ? - ! - ; Łukasz Tischner, "Nic nie wiem, nic nie rozumiem!" Zagadki "Ślubu" Witolda Gombrowicza ; Barbara Sienkiewicz, Redundancja, erotyka, władza - "Kosmos" Witolda Gombrowicza ; Martyna Pańczak, Pisarz mniejszy? Nowele Gombrowicza i przywoływanie "Ludu, którego brak" ; Wojciech Ligęza, Fascynacje, polemiki, ekstrawagancje. Muzyka i kultura muzyczna w "Dzienniku" Witolda Gombrowicza.