I. O EWOLUCJI ŻYCIA - MECHANIZM I CELOWOŚĆ: O trwaniu w ogóle. Ciała nieorganiczne. Ciała organiczne: starzenie się i indywidualność. O transformizmie i sposobach jego tłumaczenia. Mechanizm skrajny: biologia i fizykochemia. Finalizm skrajny: biologia i filozofia. Poszukiwanie sprawdzianu. Przegląd różnych teorii transformistycznych na poszczególnym przykładzie. Darwin i przemiana niepostrzeżona. De Vries i przemiana nagła. Eimer i ortogeneza. Neolamarkiści i dziedziczenie cech nabytych. Rozmach życiowy ; II. ROZBIEŻNE KIERUNKI EWOLUCJI ŻYCIA. ODRĘTWIENIE, UMYSŁ, INSTYNKT: Pojęcie ogólne o przebiegu ewolucyjnym. Wzrastanie. Dążności rozbieżne i dopełniające się nawzajem. Znaczenie postępu i przystosowania. Stosunek zwierzęcia do rośliny. Schemat życia zwierzęcego. Rozwój zwierzęcości. Główne kierunki ewolucji życia. Odrętwienie, umysł, instynkt. Czynność przyrodzona umysłu. Natura instynktu. Życie i świadomość. Prawdopodobne miejsce człowieka w przyrodzie ; III. O ZNACZENIU ŻYCIA. PORZĄDEK PRZYRODY I FORMA UMYSŁU: Stosunek zagadnienia życia do zagadnienia poznania. Metoda filozoficzna. Pozorne błędne koło metody proponowanej. Rzeczywiste błędne koło metody odwrotnej. O możliwości jednoczesnego genetycznego odtwarzania materii i umysłu. Geometria zawarta w materii. Zasadnicze czynności umysłu. Zarys teorii poznania opartej na analizie pojęcia nieporządku. Dwie przeciwstawne formy porządku: zagadnienie rodzajów i zagadnienie praw. Nieporządek i oba porządki. Twórczość i ewolucja. Świat materialny. O pochodzeniu i o przeznaczeniu życia. To, co istotne, i to, co przypadkowe w sprawach życiowych i w ruchu ewolucyjnym. Ludzkość. Życie ciała i życie ducha ; IV. KINEMATOGRAFICZNY MECHANIZM MYŚLENIA I ZŁUDZENIE MECHANISTYCZNE. RZUT OKA NA HISTORIĘ SYSTEMÓW. RZECZYWISTE STAWANIE SIĘ I FAŁSZYWY EWOLUCJONIZM: Zarys krytyki systemów, opartej na analizie pojęć nicości i niewzruszoności. Istnienie i nicość. Stawanie się i forma. Filozofia form i jej pojmowanie stawania się. Platon i Arystoteles. Naturalna pochyłość umysłu. Stawanie się według nauki współczesnej. Dwa punkty zapatrywania na czas. Metafizyka nauki współczesnej. Kartezjusz, Spinoza, Leibniz. Krytyka Kanta. Ewolucjonizm Spencera.